Piotr Pelczar

Szukamy wszelkich informacji i dokumentów (kartki pocztowe, adresy przesyłowe dla paczek, nazwy i adresy organizacji pomocowych) na temat zorganizowanej pomocy ze Szwecji dla Polaków w Generalnym Gubernatorstwie. 

 

Awers kartki pocztowej z Warszawy do Sztokholu nadana 11.02.1944

 

Rewers kartki pocztowej z Warszawy do Sztokholu nadana 11.02.1944 

 

Wojenna pomoc dla Polaków w Szwecji podczas II wojny światowej

Pierwszym polskim emigrantem politycznym w Szwecji był uciekinier z Polski podkanclerz koronny Hieronim Radziejowski, następny to król Stanisław Leszczyński, krótki epizod pobytu Tadeusza Kościuszki obrósł w legendę. Prawdziwa polska emigracja polityczna zaczęła się po Powstaniu Styczniowym. 

Szwecja - flaga Pomimo nacisków Niemiec strona szwedzka uznała polski rząd na obczyźnie i zgodziła się na działanie poselstwa polskiego w Sztokholmie oraz konsulatu w Malmö. Placówki te funkcjonowały na terenie Szwecji do końca wojny.

Polacy emigrowali do Szwecji w kilku okresach, też w czasie II wojny światowej. Fala z 1939 roku to emigracja zupełnie przypadkowa. Przez Szwecję próbowali wydostać się do Francji, a później do Wielkiej Brytanii ci, którzy chcieli nadal prowadzić walkę z okupantami – niemieckim i sowieckim. Duża część z nich musiała pozostać w Szwecji. Ci, którzy zostali w Szwecji na początku wojny, rekrutowali się między innymi z polskich placówek dyplomatycznych z krajów bałtyckich (inteligencja powiązana z elitą rządzącą). Emigracja poobozowa to także w większości inteligencja.

Od sierpnia 1939 r. do końca wojny w Szwecji przebywały żaglowiec szkolny „Dar Pomorza” oraz motorówka straży granicznej „Batory”, a we wrześniu internowano okręty podwodne ORP „Sęp”, „Ryś” oraz „Żbik”. Wróciły do Polski w 1945 r., choć załoga wybrała wolność w Skandynawii. Radiostacje z jednego z okrętów służyła do komunikacji pomiędzy poselstwem RP w Sztokholmie a Londynem. Przy poselstwie nieformalnie działała konspiracyjna Baza „Anna” (nr 3, nr 3L), jako punkt kontaktowo-przerzutowy Polskich Sił Zbrojnych. Zorganizowana na Litwie (w Kownie) do utrzymywania łączności na szlaku północnym wiodącym poprzez Wilno, Kowno i Sztokholm do Francji i Wielkiej Brytanii. W czerwcu 1940 r. ewakuowano ją do Sztokholmu.

Logotyp Polskiego Komitetu Pomocy w Szwecji Już 8.09.1939 r. powstał Polski Komitet Pomocy (PKP), organizacja polsko-szwedzka, która pośredniczyła pomiędzy Poselstwem Polskim w Szwecji i Polskim Rządem Emigracyjnym w Londynie, a rzeszami uchodźców. PKP działa do dzisiaj jako najstarsza organizacja polska w Szwecji. W czasie wojny, polscy dyplomaci, dziennikarze, pracownicy wywiadu i kontrwywiadu, nawiązali stosunki przyjacielskie ze swoimi szwedzkimi odpowiednikami.

Fala z końca wojny nosiła charakter zorganizowany. W 1945 roku wzbogaciła Szwecję o 14 tysięcy obywateli polskich, Polaków i Żydów. Liczba obywateli polskich w Szwecji z dnia na dzień zwiększyła się dziesięciokrotnie. 
Po wojnie powstały liczne, skonfliktowane ze sobą organizacje polonijne.

Logotyp Kongresu Polaków w Szwecji KONGRES POLAKÓW W SZWECJI (Polska Kongressen i Sverige), Ośrodek Polskich Organizacji Niepodległościowych, Östermalmsgatan 75, 102 41 Stockholm, Box 5025. Kongres Polaków w Szwecji zaprasza do Ośrodka Polskich Organizacji Niepodległościowych, Östermalmsgatan 75 w Sztokholmie.

 

Za ilustracje serdecznie dziękujemy Mirosławowi Miętusowi.

 

1. Kongres Polaków w Szwecji, https://www.polskakongressen.org/pl/, https://www.polskakongressen.org/kongres-2/historia/polska-emigracja-w-szwecji-przed-rokiem-1989-i-obecnie/, dostęp 5.03.2024.
2. Rola i zadania wychodźstwa polskiego w Szwecji w latach 1945-1980 w świetle publicystyki emigracyjnej, https://irjp.gov.pl/artykuly_badania.php?id=143, dostęp 10.03.2024.
3. Polska emigracja polityczna w Szwecji, https://www.strefa.se/2023/05/28/polska-emigracja-polityczna-w-szwecji-2/, dostęp 15.03.2024.

4. Polsko-szwedzkie stosunki w latach II wojny światowej, https://pl.wikipedia.org/wiki/Polsko-szwedzkie_stosunki_w_latach_II_wojny_%C5%9Bwiatowej, dostęp 5.03.2024.

 Budynek ambasady RP w Sztokholmie

 Polska Ambasada w Sztokholmie.