W procesie produkcji alkoholi wysokoprocentowych, płyny zawierające alkohol poddaje się destylacji w celu podwyższenia jego zawartości. Polega to na tym, że płyn zostaje zagotowany a jego pary zebrane, schłodzone i skroplone. Ponieważ woda wrze w wyższej temperaturze, najpierw paruje alkohol. W ten sposób otrzymuje się produkt o wyższym stężeniu alkoholu etylowego. Istnieją przypuszczenia, że destylację alkoholu znano w niektórych cywilizacjach bliskowschodnich,
jednak pewni możemy być jedynie starożytnej Grecji. Arystoteles wskazał na jej teoretyczną możliwość, jednak pierwszą znaną osobą której udało się ją przeprowadzić był Zosimos z Panapolis, żyjący w IV wieku po Chrystusie. Zainspirowani starożytnymi mędrcami Arabowie nauczyli się przeprowadzać destylację alkoholu z wina w VII wieku, nazywając uzyskany produkt „Al Koh’l” – „substancja oczyszczona”.
W wyniku kontaktów świata arabskiego z chrześcijańską Europą destylacja rozpowszechnia się w Europie, docierając także do Polski i na Ruś. (il.20,21,22,23) Poniżej kilku najbardziej znanych reprezentantów alkoholi wysokoprocentowych.
Spirytus rektyfikowany, który jest głównym półproduktem do wytwarzania wódki, jest oczyszczonym ok. 95% alkoholem etylowym, uzyskiwanym w procesie wielokrotnej destylacji, z zacieru gorzelniczego, który przygotowuje się z ziemniaków, zbóż i melasy. Wódki czyste są po prostu rozcieńczonym wodą spirytusem o zawartości ok 40-45% alkoholu etylowego. Wódki gatunkowe zawierają różnego typu dodatki smakowe i zapachowe z dodatkiem cukru lub bez. (il.24) Mogą również stanowić destylaty z różnorakich odfermentowanych zacierów np. śliwek (śliwowica).
Brandy, po polsku winiak, to wytrawna wódka produkowana z destylatu wina gronowego. Może być produkowana z wina owocowego, ale wtedy powinna być odpowiednio oznaczona np. Cherry Brandy (brandy wiśniowa). Nazwa pochodzi od holenderskiego słowa brandewijn (destylowane wino). Destylat o mocy 65-70% leżakuje od 2 do 5 lat w dębowych beczkach nabierając charakteru. Następnie rozcieńcza się go do mocy ok 38-40% i rozlewa do butelek. Brendy jest produkowane przez niemal wszystkie kraje produkujące wino, w każdym uzyskując swoją specyfikę w zależności od użytego surowca, sposobu produkcji i starzenia.
Koniak to najsłynniejsza brandy, a jego nazwa pochodzi od miejscowości Cognac w regionie Charente we Francji. Nazwa zastrzeżona jest wyłącznie dla produktów pochodzących z tej lokalizacji. Otrzymuje się go z destylatu winnego po dłuższym dojrzewaniu (3-10 lat) w dębowych beczkach.
Beczki muszą być wykonane ze specjalnego dębu, tylko z jednej lokalizacji, zdrowego, prostego, minimum 100 letniego. Proces wytwarzania koniaku pozostaje niemal niezmienny od ponad 300 lat. (il.25)
Whisky kojarzone głównie z krajami anglosaskimi, produkowane między innymi w Szkocji, Irlandii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Choć za najbardziej klasyczną uważana jest szkocka, to jej wynalazcami najprawdopodobniej są mnisi irlandzcy, którzy do celów leczniczych używali destylat z fermentacji owoców już w VII wieku. Obecnie whisky otrzymuje się przez destylację przefermentowanego zacieru zbożowego. Otrzymany destylat ma ok. 80% zawartości alkoholu i po rozcieńczeniu z wodą destylowaną do poziomu ok. 63% w zasadzie niczym nie różni się od wódki. Następnie przechowuje się go przez wiele lat w drewnianych, głównie dębowych, beczkach (przynajmniej trzy lata dla szkockich i irlandzkich, oraz dwa lata dla amerykańskich). W trakcie tego długotrwałego procesu alkohol wysyca się zawartymi w drewnie garbnikami, nabierając wtedy właściwego sobie złocistego koloru oraz orzechowego posmaku. (il.26)
Gin to rodzaj jałowcówki. Po destylacji zacieru z dodatkiem jagód jałowca pospolitego (il.27) powinien zawierać 35-40% alkoholu.
Zazwyczaj jest mieszany z innymi napojami, by złagodzić cierpki i gorzki smak. Jest jednym z najbardziej popularnych napojów alkoholowych używanych do drinków. Uznawany za alkohol dający się mieszać ze wszystkim, najczęściej z tonikiem, sokiem cytrynowym lub pomarańczowym. Gin powstał w XVII w. w Niderlandach pod nazwą Genever / Genièvre. Popularność zyskał zaś w Anglii, pod skróconą nazwą Gin, dokąd dotarł głównie za sprawą Wilhelma III. Jest znakomitym aperitifem. Początkowo, z racji bardzo liberalnych przepisów dotyczących wytwarzania, jednoznacznie kojarzony jako najtańszy alkohol dla najniższych sfer, renomę zyskał pod koniec XVIII w. Ciekawostką jest, że gin z tonikiem uważany jest za napój, który pozwolił Brytyjczykom zająć i utrzymać Indie. Wszystko dzięki chininie zawartej w toniku, która chroniła żołnierzy przed malarią
Rum to napój alkoholowy o zawartości alkoholu 37,5-81% wytwarzany ze sfermentowanego soku trzciny cukrowej lub jego koncentratu. Dawniej był to trunek rabusiów, piratów oraz handlarzy niewolników i przez stulecia stanowił znaczący towar będący przedmiotem przemytu. (il.28)
Jego historia sięga czasów antycznych, pochodzi prawdopodobnie z Indii i Chin. Do Europy został przywieziony przez Arabów, którzy w Hiszpanii posiadali ogromne plantacje trzciny cukrowej. Krzysztof Kolumb podczas swojej drugiej wyprawy do Ameryki zabrał ze sobą sadzonki trzciny cukrowej, które przyjęły się bardzo dobrze w tamtejszym klimacie. Tradycja powiada, że rum zaczęto produkować na wyspie Barbados, co związane jest z rozkwitem piractwa. Popularność rumu na Karaibach szybko rozprzestrzeniła się do kolonialnej Ameryki. Wraz z rozprzestrzenianiem się upraw trzciny cukrowej na inne terytoria rozszerzyła się też produkcja rumu. Destylarnie powstały między innymi na portugalskich wyspach na Atlantyku np. na Maderze oraz na Madagaskarze. Najbardziej znane i szlachetne gatunki rumu, dojrzewające w dębowych beczkach, pochodzą jednak z Karaibów: Barbadosu, Dominikany, Jamajki.
Jak widać oferta napojów alkoholowych jest bardzo szeroka, należy jednak pamiętać, że nadużywanie alkoholu, ze względu na jego działanie narkotyczne, prowadzi do alkoholizmu czyli utraty kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. (il.29)
Przewlekły alkoholizm prowadzi do chorób psychicznych, ciężkich schorzeń wątroby, nerek, żołądka, serca itd. Jego leczenie jest bardzo trudne i chociaż stosuje się różne środki uspokajające, nasenne i tonizujące to niezawodnego leku dotychczas nie znamy. Alkoholizm to także problem społeczny – zwykle cierpi nie tylko sam uzależniony ale także jego rodzina, najbliżsi i sąsiedzi. (il.30,31)
Ale alkohol może być bardzo niebezpieczny także w małych dawkach. Jeśli połączymy go z pracą przy maszynach lub kierowaniem pojazdami to nawet niewielkie jego stężenie we krwi, powoduje osłabienie reakcji mogące doprowadzić do tragicznych skutków. (il.32)
Jak pokazała historia, negatywnych zjawisk związanych z alkoholem nie udaje się zwalczyć metodami administracyjnymi, z których najsłynniejsza była prohibicja w Stanach Zjednoczonych w latach 1919-1933. (il.33)
Czy w Polsce lat 80-tych pomysł za sprzedażą napojów alkoholowych dopiero po godzinie 13:00. Najlepsze wyniki przynosi podnoszenie świadomości i kreowanie kultury picia. Pamiętajmy o tym, alkohol jest dla ludzi, ale rozsądnych.
Korzystałem z:
Mały słownik chemii praktycznej – Wiedza Powszechna Warszawa 1975.
Wikipedia i inne źródła internetowe.
