5 kwietnia 1992 r. Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował datownik okolicznościowy, w hołdzie obrońcom Poczty Polskiej w Gdańsku. Na datowniku przedstawiono trąbkę pocztową na tle krzyża. Wydrukowana została też pamiątkowa koperta (rys. 40).
Rys. 40. Koperta z datownikiem okolicznościowym z 1992 r. w hołdzie obrońcom Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
29 sierpnia 1993 r. Poczta Polska wyemitowała kartkę pocztową w hołdzie Obrońcom Poczty Polskiej w Gdańsku (rys. 41). Numer katalogowy Cp 1051, nominał 1500 zł. Na znaczku opłaty przedstawiono pomnik zamordowanych obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, znajdujący się na cmentarzu na Zaspie. W części ilustracyjnej rysunek kościoła św. Brygidy w Gdańsku. Autorem projektu kartki jest Zbigniew Stasik. Nakład wynosi 200.000 sztuk [28].
Rys. 41. Karta pocztowa z 1993 r. w hołdzie Obrońcom Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Emisji kartki towarzyszył datownik okolicznościowy stosowany 29 sierpnia 1993 r. w Urzędzie Pocztowym Gdańsk 1 (rys. 42). Na datowniku znajduje się rysunek pomnika zamordowanych pocztowców na cmentarzu na Zaspie.
Rys. 42. Datownik z rysunkiem pomnika zamordowanych pocztowców na cmentarzu na Zaspie (zbiory autora)
Kolejne dwie kartki beznominałowe przedstawiają na części ilustracyjnej rysunek pomnika obrońców Poczty Polskiej (rys. 43) oraz mogiły obrońców Poczty Polskiej na cmentarzu na Zaspie (rys. 44).
Rys. 43. Kartka pocztowa beznominałowa z pomnikiem obrońców Poczty Polskiej
Rys. 44. Kartka pocztowa beznominałowa z mogiłą obrońców Poczty Polskiej na Zaspie
1 września 1994 roku Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował datownik okolicznościowy z okazji 15-lecia uruchomionego w Gdańsku w 1979 roku oddziału Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu (rys. 45). Od 2003 r. placówka funkcjonuje jako Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, będąc Oddziałem Muzeum Gdańska. Głównym zadaniem muzeum jest gromadzenie dokumentów i eksponatów związanych z obroną i uczestnikami obrony Poczty Polskiej 1 września 1939 r. oraz losami rodzin obrońców [29].
W centrum datownika przedstawiono trąbkę pocztową, powyżej napis: OBROŃCOM / POCZTY POLSKIEJ / W GDAŃSKU. Dookoła: XV LAT ODDZIAŁU MUZEUM POCZTY I TELEKOMUNIKACJI.
Rys. 45. Datownik okolicznościowy z 1994 r. z okazji 15-lecia Oddziału Muzeum Poczty i Telekomunikacji w Gdańsku (zbiory autora)
Również w 1994 roku, z okazji 55 rocznicy wybuchu II wojny światowej i obrony Poczty Polskiej w Gdańsku, zostały wydane trzy kartki pocztowe beznominałowe z rysunkami na części ilustracyjnej pomnika obrońców Poczty Polskiej (rys. 46), fragmentu fasady budynku Poczty, obecnie siedziby muzeum (rys. 47), mogiły obrońców Poczty Polskiej na cmentarzu na Zaspie (rys. 48). Autorem projektów jest A. N. Sobieszczański.
Rys. 46. Kartka pocztowa beznominałowa z 1994 r. z pomnikiem obrońców Poczty Polskiej
Rys. 47. Kartka pocztowa beznominałowa z 1994 r. z budynkiem Poczty Polskiej
Rys. 48. Kartka pocztowa beznominałowa z 1994 r. z mogiłą obrońców Poczty Polskiej
Oddziałowi Muzeum Poczty i Telekomunikacji w Gdańsku poświęcono również datownik stosowany 13 maja 1996 r. w Urzędzie Pocztowym Gdańsk 1 (rys. 49). Na datowniku przedstawiono rysunek znaczka z 1936 r. ze statkiem m/s Piłsudski na morzu na tle nabrzeża z zabudowaniami Gdyni (nr katalogowy 282, nominał 15 gr, autor projektu R. Kleczewski [30]), z nadrukiem PORT GDAŃSK, stosowanym na tym znaczku w 1936 r. przez Pocztę Polską w Wolnym Mieście Gdańsku. Poniżej napis: POCZTA POLSKA W GDAŃSKU / 1920 - 1939. Dookoła: ODDZIAŁ MUZEUM POCZTY I TELEKOMUNIKACJI.
Datownik był używany przy okazji pokazu kolekcji Mirosława Sadowskiego "Poczta Polska w Gdańsku 1920-1939".
Rys. 49. Datownik okolicznościowy z 1996 r. Oddziału Muzeum Poczty i Telekomunikacji w Gdańsku (zbiory autora)
W 1997 roku została wydana kartka pocztowa beznominałowa z okazji XXXIII Międzynarodowych Zawodów w Chodzie Sportowym o "Puchar Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, 30.08.1997 (rys. 50).
Rys. 50. Kartka pocztowa beznominałowa XXXIII Międzynarodowych Zawodów w Chodzie Sportowym
28 sierpnia 1999 r. Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował datownik okolicznościowy z okazji 20-lecia Muzeum Poczty i Telekomunikacji, Oddział w Gdańsku (rys. 51).
Rys. 51. Datownik okolicznościowy z 1999 r. z okazji 20-lecia Muzeum Poczty i Telekomunikacji, Oddział Gdańsk (zbiory autora)
1 września 1999 roku została wyemitowana kartka pocztowa z okazji 60-tej rocznicy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku (rys. 52). Numer katalogowy Cp 1216, nominał 60 gr. Na znaczku opłaty znajduje się historyczna fotografia grupy pocztowców. W części ilustracyjnej przedstawiono fotografię zdewastowanej skrzynki Poczty Polskiej w Gdańsku. Polskie skrzynki pocztowe umieszczane na ulicach Gdańska od 1925 roku były często niszczone przez Niemców, a znajdujące się na nich polskie godło zamalowywane [31]. Projektantem kartki jest Tomasz Bogusławski, a wydrukowana została w nakładzie 174.000 sztuk [32].
Rys. 52. Karta pocztowa z 1999 r. z okazji 60-tej rocznicy Obrony Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
28 sierpnia 2000 r. Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował datownik okolicznościowy z okazji 61. rocznicy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku (rys. 53). Datownik przedstawia pomnik w postaci głazu narzutowego, odsłonięty na gdańskiej Zaspie 29 sierpnia 1992 roku. Pomnik umieszczony jest na miejscu pierwotnego pochówku rozstrzelanych 5 września 1939 roku obrońców Poczty Polskiej. Na głazie znajduje się odlana z brązu tablica z napisem: W TYM MIEJSCU ODNALEZIONO / W DNIU 28.08.1991 R. / SZCZĄTKI 38 OBROŃCÓW / POCZTY POLSKIEJ W GDAŃSKU / KTÓRZY ZOSTALI ROZSTRZELANI / PRZEZ HITLEROWCÓW / W DNIU 5.10.1939 R. Nad napisem trąbka pocztowa skrzyżowana z błyskawicą, poniżej Krzyż Virtuti Militari. Do cokołu przymocowana jest tablica z napisem: W HOŁDZIE BOHATEROM. Autorem pomnika jest Józef Fukś [33].
Rys. 53. Datownik okolicznościowy 61. rocznicy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Fotografia tego samego pomnika znajduje się na wydanej w sierpniu 2004 roku z okazji 65-tej rocznicy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku kartce beznominałowej (rys. 54) [34].
Rys. 54. Kartka beznominałowa 65. rocznicy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku [34]
W 2005 roku ORJ CSP w Lesznie wyemitował kartkę pocztową beznominałową poświęconą Maksymilianowi Cygalskiemu (rys. 55).
Maksymilian Cygalski urodził się w 1900 r. w Zaworach, w powiecie Śrem. W Urzędzie Pocztowo-Telegraficznym w Gdańsku pracował od 1927 roku. Po kapitulacji Poczty Polskiej został rozstrzelany na Zaspie 5 października 1939 r. [35].
W części ilustracyjnej kartki przedstawiono fotografię Cygalskiego na tle znaczka pocztowego z 1958 roku, upamiętniającego obronę Poczty Polskiej. Obok tekst: WIELKOPOLANIE OBROŃCY POCZTY POLSKIEJ W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSK 1 IX 1939 r. MAKSYMILIAN CYGALSKI ur. 17-09-1900 r. w Zaworach pow. Śrem. Uczestnik Powstania Wlkp. oraz III Śląskiego. Od przejścia do rezerwy w 1921 r. do 1927 r. pracował w służbie pocztowo-telegraficznej w Poznaniu, skąd przeniesiony został służbowo do Polskiego UPT do Gdańska. 01-09-1939 walczył w obronie Poczty Polskiej w WMG. 05-10-1939 wraz z innymi obrońcami rozstrzelany przez Niemców. Przypadkowo miejsca pochówku pomordowanych odkryto 27-08-1991 r. przy Al Jana Pawła II w Gdańsku. 04/05-04-1992 odbyły się uroczystości pogrzebowe 38 obrońców Poczty Polskiej. Przy krawędzi napis: Przebaczyć - nie znaczy zapomnieć! Autorem projektu jest W. Bobrowski. Kartka wydrukowana została w nakładzie 1000 sztuk.
Rys. 55. Kartka pocztowa beznominałowa z Maksymilianem Cygalskim z 2005 roku
5 maja 2006 roku Urząd Pocztowy Śrem 1 stosował datownik okolicznościowy okazji odsłonięcia obelisku Maksymiliana Cygalskiego w Zaworach (rys. 56) [36].
Rys. 56. Datownik okolicznościowy poświęcony Maksymilianowi Cygalskiemu z 2006 r. [36]
CSP ORJ w Lesznie wydał w 2006 roku kolejne dwie kartki pocztowe beznominałowe. Na pierwszej z nich (rys. 57) znajduje się fotografia z tablicą Zawory, w części ilustracyjnej fragment przedwojennej mapy i napis: WIEŚ ZAWORY leży między Śremem a Książem Wielkopolskim. Pierwsza pisana wzmianka z roku 1397 mówi o właścicielu Sędziwoju ZAWORSKIM. W latach następnych posiadłość często zmienia właściciela. 17.09.1900 r. przychodzi tu na świat Maksymilian CYGALSKI późniejszy obrońca Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku w 1939 r.
Rys. 57. Kartka pocztowa beznominałowa wsi Zawory z 2006 roku
Na drugiej z tych kartek (rys. 58) fotografia tablicy pamiątkowej poświęconej Maksymilianowi Cygalskiemu. Poniżej napis: Proj. tablicy E. A. Ferster. Obok napis: Tablica poświęcona Maksymilianowi CYGALSKIEMU. ur. 17.09.1900 w Zaworach, gm. Książ Wlkp. pow. Śrem; powstańcowi, legioniście, obrońcy Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku w 1939 r. Umocowana do obelisku posadowionego przed leśniczówką w Zaworach staraniem Towarzystwa Miłośników Ziemi Śremskiej z inicjatywy Koła PZF w Śremie.
Autorem projektu obu kartek jest W. Bobrowski. Nakład po 1000 sztuk.
Rys. 58. Kartka pocztowa beznominałowa z tablicą Maksymiliana Cygalskiego z 2006 roku
Literatura
[28] KZP, 1993.08.29. W hołdzie Obrońcom Poczty Polskiej w Gdańsku, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-cp-1993-cp1051, data dostępu 31.10.2019
[29] Muzeum Gdańska. Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, https://muzeumgdansk.pl/oddzialy-muzeum/muzeum-poczty-polskiej-w-gdansku/, data dostępu 31.10.2019
[30] KZP, 1935.08.05.-21. Wydanie obiegowe - różne widoki (1) i prezydent Ignacy Mościcki, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-zn-1935-zn0280, data dostępu 31.10.2019
[31] Mokrosiński M., Poczta Polska w Gdańsku 1 września 1939 roku, http://wiekdwudziesty.pl/poczta-polska-w-gdansku-1-wrzesnia-1939-roku/, data dostępu 31.10.2019
[32] KZP, 1999.09.01. 60. rocznica obrony Poczty Polskiej w Gdańsku, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-cp-1999-cp1216, data dostępu 31.10.2019
[33] Gedanopedia, Pomnik „W Hołdzie Bohaterom”, https://www.gedanopedia.pl/index.php?title=POMNIK_%E2%80%9EW_HO%C5%81DZIE_BOHATEROM%E2%80%9D, data dostępu 31.10.2019
