40 lat po ataku na Pocztę Polską w Gdańsku i wywołaniu przez Niemców II wojny światowej, 1 września 1979 r. został odsłonięty pomnik upamiętniający bohaterskich pocztowców. Pomnik zaprojektowany przez Wincentego Kućmę z Krakowa, wykonany z nierdzewnej blachy, przedstawia rannego pocztowca z
wysypującymi się z torby listami i przejmującą od niego karabin boginię zwycięstwa Nike. Nad nimi gołębie pokoju. Na cokole umieszczono okrągłą tablicę z napisem: POLSKI URZĄD POCZTOWY * GDAŃSK 1 *, wewnątrz okręgu: 1IX3911 [22]. W czasie uroczystości, w której uczestniczył autor artykułu, odsłonięcia pomnika dokonał ówczesny I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Edward Gierek.
Fotografia pomnika znalazła się na gdańskich pocztówkach. Pocztówek takich jest wiele, ale jedną z pierwszych była kartka z fotografią M. Tymińskiego (rys. 22).
Rys. 22. Pocztówka RSW Prasa Książka Ruch z 1979 r. z fotografią Pomnika Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
1 września 1979 r. Poczta Polska wyemitowała znaczek przedstawiający pomnik Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku. Znaczek ząbkowany, numer katalogowy 2497, nominał 1,50 zł (rys. 23) oraz w bloku numer katalogowy 2498, nominał 10 zł + 5 zł (rys. 24). Autorem projektu jest Andrzej Heidrich. Nakład znaczka wynosi 12.030.000 sztuk, bloku 1.281.000 sztuk [23].
Rys. 23. Znaczek z 1979 r. z pomnikiem Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Rys. 24. Bloczek ze znaczkiem z 1979 r. z pomnikiem Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Emisji znaczka towarzyszyły dwie koperty FDC z datownikiem UP Gdańsk 1 (rys. 25, 26). Na kopertach umieszczono rysunek płonącego budynku Poczty Polskiej, powyżej napis: 40 ROCZNICA NAPAŚCI NIEMIEC HITLEROWSKICH NA POLSKĘ.
Rys. 25. Koperta FDC ze znaczkiem z 1979 r. z pomnikiem Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Rys. 26. Koperta FDC z bloczkiem ze znaczkiem z 1979 r. z pomnikiem Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Znaczek i bloczek były też dostępne w specjalnym pamiątkowym folderze wydanym przez Ministerstwo Łączności (rys. 27). Na okładce fotografia tablicy pamiątkowej na murze dziedzińca wewnętrznego Poczty.
Rys. 27. Folder ze znaczkiem i blokiem z 1979 roku
Wyemitowane zostały też dwie kartki pocztowe z nadrukowanym znaczkiem o nominale 1 zł, z rysunkiem zgodnym z przedstawionym projektem. Ich autorem jest Andrzej Heidrich. Pierwsza kartka wydana w nakładzie 220.000 sztuk zawiera na części ilustracyjnej fragment wiersza Malwiny Szczepkowskiej, u dołu herb Gdańska otoczony motywami roślinnymi, powyżej rok 1939, poniżej trąbka pocztowa (rys. 28). Druga kartka wydana w nakładzie 216.000 sztuk, na części ilustracyjnej przedstawia gdańskie kamienice, powyżej napis: DOM FILATELISTY / im. OBROŃCÓW / POCZTY POLSKIEJ / W GDAŃSKU (rys. 29) [24].
Fragment z wiersza Malwiny Szczepkowskiej "Polska Poczta w Gdańsku", luty 1940 r.
A każdy listonosz w tym Gdańsku, obmytym łzami,
Niósł Polskę w czapce z orzełkiem, niósł Polskę w torbie z listami.
Bo każdy człowiek prosty, nie rycerz tam, czy generał,
Gdy trzeba, pracuje dla Polski, gdy trzeba, dla Polski umiera!
Rys. 28. Karta pocztowa z 1979 r. z wierszem Malwiny Szczepkowskiej (zbiory autora)
Rys. 29. Karta pocztowa z 1979 r. z ilustracją Domu Filatelisty w Gdańsku (zbiory autora)
Od 1 do 30 września 1979 r. Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował datownik okolicznościowy z wymienną datą (rys. 30). Na datowniku przedstawiono rysunek fragmentu pomnika z boginią zwycięstwa Nike. Powyżej napis: WRZESIEŃ 1939 / 1979. U dołu: OBROŃCOM POCZTY [21].
Rys. 30. Datownik z 1979 r. z rysunkiem fragmentu pomnika (zbiory autora)
Datownik z podobnym rysunkiem, ale mniejszej wielkości był stosowany przez Urząd Pocztowy Gdańsk 1 od października do grudnia 1979 roku (rys. 31) [21].
Rys. 31. Kolejny datownik z 1979 r. z rysunkiem fragmentu pomnika (zbiory autora)
Z okazji nadania gdańskiemu Domowi Filatelisty imienia Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, Polski Związek Filatelistów - Zarząd Oddziału Gdańsk wydał okolicznościową kopertę (rys. 32). Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował 1 września 1979 r. datownik okolicznościowy. Na datowniku przedstawiono trąbkę pocztową z wpisanym herbem Gdańska oraz karabin. Powyżej napis: NADANIE DOMOWI / FILATELISTY, u dołu: IMIENIA OBROŃCÓW / POCZTY POLSKIEJ / W GDAŃSKU [21].
Rys. 32. Koperta z datownikiem z okazji nadania Domowi Filatelisty w Gdańsku imienia Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Z okazji 40 rocznicy obrony Poczty Polskiej w Gdańsku została zorganizowana Wystawa Filatelistyczna. Polski Związek Filatelistów - Zarząd Oddziału Gdańsk wydał na tę okoliczność specjalną kopertę (rys. 33). Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował 1 września 1979 r. datownik okolicznościowy. Na datowniku przedstawiono zarys Zatoki Gdańskiej z zaznaczonymi miastami Gdańsk, Gdynia i Hel. Przy lewej i górnej krawędzi napis: WYSTAWA FILATELISTYCZNA. Z lewej strony: 40 ROCZNICA OBRONY POCZTY POLSKIEJ W GDAŃSKU. Rysunek otoczony ramką jak ząbkowanie znaczka [21].
Rys. 33. Koperta z datownikiem z okazji Wystawy Filatelistycznej (zbiory autora)
Od 1 września 1981 roku Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował stempel z wymienną datą, pokazany już wcześniej na rys. 12 (rys. 34). Z lewej strony owalnego stempla rysunek orderu Virtuti Militari, gałązka laurowa, powyżej rok "1939". Przy krawędzi stempla napis: MUZEUM POCZTY I TELEKOMUNIKACJI WE WROCŁAWIU * ODDZIAŁ W GDAŃSKU [21].
Rys. 34. Stempel z wymienną datą Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, Oddział Muzeum Poczty w Gdańsku, dwa warianty z różnymi datami, różną wielkością i pozycją tekstu
1 września 1984 r. Urząd Pocztowy Gdańsk 1 z okazji rocznicy obrony Poczty Polskiej stosował datownik okolicznościowy (rys. 35). Na datowniku, na tle skrzynki pocztowej przedstawiono pocztowca z karabinem w postawie strzeleckiej klęczącej. Dookoła napis: 45 ROCZNICA OBRONY POCZTY POLSKIEJ [25].
Rys. 35. Datownik 45 rocznicy obrony Poczty Polskiej (zbiory autora)
20 czerwca 1986 roku Poczta Polska wyemitowała kartkę pocztową Międzyzakładowego Klubu Sportowego Łączności "Konradia" w Gdańsku (numer katalogowy Cp 928, nominał znaczka 5 zł). Autorem projektu jest Z. Porada, nakład 213.500 sztuk [26].
Kartka została wydana również jako karnet z dodrukami: Międzynarodowe Zawody w Chodzie Sportowym o "Puchar Obrońców Poczty Polskiej" w Gdańsku GDAŃSK 86-08-31 (rys. 36) oraz Międzynarodowy Turniej Tenisa Stołowego o "Puchar Obrońców Poczty Polskiej" w Gdańsku (rys. 37).
Rys. 36. Karnet z kartką pocztową Międzynarodowych Zawodów w Chodzie Sportowym z datownikiem, widoczny fragment str. 4 (zbiory autora)
Rys. 37. Kartka pocztowa Międzynarodowego Turnieju Tenisa Stołowego z datownikiem
1 września 1989 r. Poczta Polska wyemitowała kartkę pocztową upamiętniającą 50. rocznicę napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę (rys. 38). Kartka o numerze katalogowym Cp 1008 i nominale 40 zł, przedstawia na znaczku opłaty portret Konrada Guderskiego, dowódcę obrony Poczty Polskiej w Gdańsku. Konrad Guderski zginął w początkowej fazie walk. W części ilustracyjnej znajduje się rysunek tablicy pamiątkowej w formie epitafium męczeństwa pocztowców, umieszczonej na murze dziedzińca wewnętrznego Poczty w 1979 roku. Autorem projektu kartki jest Jacek Konarzewski, wydrukowana została w nakładzie 300.000 sztuk [27].
Rys. 38. Karta pocztowa z 1989 r. upamiętniająca 50 rocznicę napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę (zbiory autora)
Z tej samej okazji Urząd Pocztowy Gdańsk 1 stosował 1 września 1989 r. datownik okolicznościowy (rys. 39). Na datowniku rysunek epitafium męczeństwa pocztowców na murze dziedzińca Poczty. U góry napis: 50 rocznica OBRONY POCZTY POLSKIEJ w GDAŃSKU.
Rys. 39. Datownik okolicznościowy z 1989 r. upamiętniający 50 rocznicę obrony Poczty Polskiej w Gdańsku (zbiory autora)
Literatura
[22] Gedanopedia, Pomnik obrońców Poczty Polskiej, https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=POMNIK_OBRO%C5%83C%C3%93W_POCZTY_POLSKIEJ, data dostępu 30.10.2019
[23] KZP, 1979.09.01. 40. rocznica napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-zn-1979-zn2497, data dostępu 30.10.2019
[24] KZP, 1979.09.01. 40-lecie obrony Poczty Polskiej w Gdańsku - odsłonięcie pomnika, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-cp-1979-cp0733, data dostępu 31.10.2019
[25] Myślicki A., Katalog polskich stempli okolicznościowych, zeszyt 15, 1982-1986, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988, s. 106-107.
[26] KZP, 1986.06.20. 50 lat Międzyzakładowego Klubu Sportowego Łączności "Konradia" w Gdańsku, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-cp-1986-cp0928, data dostępu 31.10.2019
[27] KZP, 1989.09.01. 50 rocznica napaści Niemiec Hitlerowskich na Polskę, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-cp-1989-cp1007, data dostępu 31.10.2019
