Zapraszamy do zapoznania się z trzecią częścią cyklu przygotowanego przez Kolegę Dariusza Świsulskiego poświęconego klasycznym polskim uniwersytetom w filatelistyce i nie tylko. Na początku stycznia br. zaprezentowaliśmy pierwszą część cyklu, która podobnie, jak opublikowana kilku tygodni później część druga, zainteresowały niemałą grupę polskich filatelistów.
Kolejne części ukażą się wkrótce.
Pierwszą powojenną emisją związaną z Uniwersytetem Jagiellońskim był znaczek o nominale 3 zł z 1945 roku z pięcioznaczkowej serii krakowskiej, przedstawiający dziedziniec Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego z pomnikiem Mikołaja Kopernika (nr katalogowy 365). Autorem projektu jest Jan Wilczyk, a nakład wynosi 5.000.000 sztuk [10].
Rys. 23. Znaczek z dziedzińcem Collegium Maius z 1945 roku (zbiory autora)
Kolejny znaczek z widokiem na pomnik Mikołaja Kopernika i dziedziniec Collegium Maius został wydany 10 października 1946 roku w trzyznaczkowym wydaniu okolicznościowym poświęconym Komisji Edukacyjnej.
Seria znaczków i zawierający je blok upamiętniają utworzony w 1773 roku pierwszy w Europie państwowy zarząd oświaty, podlegający królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu oraz utworzone w 1775 roku Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Zarówno znaczki, jak i blok wydrukowano w Szwajcarii pod nadzorem Dyrekcji Poczt w Bernie. Częściowo były one rozprowadzane przez Międzynarodowe Biuro Wychowania (BIE) w Genewie [11].
Znaczek o numerze katalogowym 413 i nominale 6,00 zł + 24,00 zł dopłaty na rzecz Międzynarodowego Biura Wychowania w Genewie i Ministerstwa Oświaty wyemitowany był w nakładzie 8.542 sztuk dwunastoznaczkowych arkusików i 27.000 sztuk bloków. Zarówno arkusiki, jak i bloki posiadają ozdobne marginesy. Autorem projektu jest Edmund Bartłomiejczyk [12].
Rys. 24. Znaczek z pomnikiem Kopernika na dziedzińcu Collegium Maius z 1946 roku
Obchodzony w 1964 roku jubileusz 600-lecia fundacji Kazimierza Wielkiego był okazją do emisji monet, medali, ale również znaczków pocztowych, całostek, czy używania datowników okolicznościowych. Odbywało się to mimo ograniczenia przez ówczesne władze autonomii uniwersyteckiej [13].
16 kwietnia 1964 roku została wyemitowana seria trzech kartek pocztowych, ze znakami opłaty o nominale 40 gr, przedstawiającymi budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego: portal Collegium Iuridicum (Cp 244), dziedziniec Collegium Maius (Cp 245) i Dom Studentek (Cp 246). Kartki zaprojektował Czesław Kaczmarczyk. Nakład po ok. 500.000 sztuka każda (1.514.500 szt. łącznie) [14].
Rys. 25. Kartka pocztowa Cp 244 z portalem Collegium Iuridicum (zbiory autora)
Rys. 26. Kartka pocztowa Cp 245 z dziedzińcem Collegium Maius (zbiory autora)
Rys. 27. Kartka pocztowa Cp 246 z Domem Studentek (zbiory autora)
27 kwietnia 1964 roku zostały wydane trzy koperty ze znakami opłaty 60 gr, na których przedstawiono: założyciela Uniwersytetu Jagiellońskiego Kazimierza Wielkiego (Ck 38), berło rektora (Ck 39) oraz Globus Jagielloński - jeden z najstarszych globusów w historii kartografii (Ck 40). Pierwsza z kopert posiada odmianę z dodrukiem aktu fundacyjnego dla Uniwersytetu Jagiellońskiego, nadającego jednocześnie przywileje sprzedawcom ksiąg. Autorem projektów jest Witold Chomicz. Koperty wyemitowano w nakładzie po 1.000.000 sztuk, a odmianę z aktem fundacyjnym w nakładzie 102.600 sztuk [15].
Rys. 28. Koperta Ck 38 z Kazimierzem Wielkim (zbiory autora)
Rys. 29. Koperta Ck 38I z Kazimierzem Wielkim i dodrukiem aktu fundacyjnego (zbiory autora)
Rys. 30 Koperta Ck 39 z berłem rektora (zbiory autora)
Rys. 31. Koperta Ck 40 ze Złotym Globusem Jagiellońskim (zbiory autora)
Również 27 kwietnia 1964 roku z okazji 600-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego została wyemitowana seria ośmiu kart pocztowych ze znakami opłaty o nominale 40 gr, przedstawiającymi wybitnych naukowców, profesorów krakowskiej uczelni. Autorem projektów jest Stefan Małecki.
Na karcie o numerze katalogowym Cp 248 przedstawiono fizyków Karola Olszewskiego (1846-1915) i Zygmunta Wróblewskiego (1845-1888), wynalazców kaskadowej metody skraplania gazów. Na części ilustracyjnej umieszczono rysunek aparatu do skraplania powietrza. Nakład kartki wynosi 263.500 sztuk.
Rys. 32. Kartka pocztowa Cp 248 z Karolem Olszewskim i Zygmuntem Wróblewskim (zbiory autora)
Na karcie Cp 249 znajduje się portret Leona Marchlewskiego (1869-1946), chemika, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1926-1928. Na części ilustracyjnej rysunek budynku Zakładu Chemii Fizjologicznej w Krakowie. Nakład 236.000 sztuk.
Rys. 33. Kartka pocztowa Cp 249 z Leonem Marchlewskim (zbiory autora)
Na karcie Cp 250 przedstawiono portret Kazimierza Kostaneckiego (1863-1940), lekarza, anatoma i cytologa. Na części ilustracyjnej rysunek budynku Theatrum Anatomicum w Krakowie, którego nazwa związana jest amfiteatralną salą wykładową. Nakład 258.400 sztuk.
Rys. 34. Kartka pocztowa Cp 250 z Kazimierzem Kostaneckim (zbiory autora)
Na znaku opłaty karty Cp 251 znajduje się wybitny językoznawca Jan Niecisław Baudouin de Courtenay (1845-1929). Na części ilustracyjnej rysunek budynku Collegium Novum w Krakowie. Nakład 237.000 sztuk.
Karta ta została wydana również z dodatkowym nadrukiem: WYSTAWA FILATELISTYCZNA JAGELLONICA 64 / KRAKÓW 9-17. V. 1964 (nakład 26.300 sztuk).
Rys. 35. Kartka pocztowa Cp 251 - portret Baudouin de Courtenay (zbiory autora)
Rys. 36. Kartka pocztowa Cp 251 z dodatkowym nadrukiem Wystawy Filatelistycznej (zbiory autora)
Na karcie Cp 252 przedstawiono Emila Godlewskiego (1847-1930), botanika, chemika, twórcę polskiej szkoły fizjologii roślin. Na części ilustracyjnej rysunek budynku Wyższej Szkoły Rolniczej w Krakowie. Nakład 263.400 sztuk.
Rys. 37. Kartka pocztowa Cp 252 z Emilem Godlewskim (zbiory autora)
Na karcie Cp 253 umieszczony jest portret Jana Śniadeckiego (1756-1830), astronoma, matematyka, filozofa i geografa. Na części ilustracyjnej rysunek budynku Obserwatorium Astronomicznego w Krakowie. Nakład 262.300 sztuk.
Rys. 38. Kartka pocztowa Cp 253 z Janem Śniadeckim (zbiory autora)
Na znaku opłaty kolejnej kartki znajduje się Antoni Zygmunt Helcel (1808-1870), historyk prawa, wydawca i polityk. Na części ilustracyjnej rysunek budynku Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. Nakład 262.700 sztuk.
Rys. 39. Kartka pocztowa Cp 254 z Antonim Helcelem (zbiory autora)
Ostatnia kartka z serii (Cp 255) przedstawia portret fizyka Mariana Smoluchowskiego (1872-1917), pioniera fizyki statystycznej. Na części ilustracyjnej rysunek budynku Instytutu Fizyki w Krakowie. Nakład 262.900 sztuk.
Rys. 40. Kartka pocztowa Cp 255 z Marianem Smoluchowskim (zbiory autora)
Literatura
[10] Katalog Znaków Pocztowych, 1945.04.10., 1945.05.25. Wydanie krakowskie, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-zn-1945-zn0362, data dostępu 2.11.2018 [11] Duda J.: Jak "markami" i znakami Kraków reklamowano, część II. Alma Mater, nr 126-127/2010, s. 64-69.
[12] Katalog Znaków Pocztowych, 1946.10.10. Komisja Edukacji Narodowej, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-zn-1946-zn0412, data dostępu 2.11.2018.
[13] Kuźnicki A.: Medale na sześćsetlecie fundacji Kazimierza Wielkiego w Krakowie, Gdańskie Zeszyty Numizmatyczne, Nr 150, kwiecień-czerwiec 2018, s. 5-22.
[14] Katalog Znaków Pocztowych, 1964.04.16. 600-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-cp-1964-cp0244, data dostępu 2.11.2018.
[15] Katalog Znaków Pocztowych, 1964.04.27. 600-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-ck-196x-ck0038, data dostępu 2.11.2018
