W bieżącym roku rozpoczęliśmy publikacje cyklu przygotowanego przez Kolegę Dariusza Świsulskiego poświęconego klasycznym polskim uniwersytetom w filatelistyce i nie tylko.
Do tej pory zaprezentowaliśmy materiały związane z Uniwersytetem Jagiellońskim, które cieszyły sie sporym zainteresowaniem naszym czytelników.
Dzisiaj przedstawiamy pierwszą część dedykowaną, drugiemu ze względu na czas powstania, Uniwersytetowi Wileńskiemu.
Kolejne części, poświęcone innym uniwersytetem, ukażą się wkrótce.
Drugim uniwersytetem na ziemiach polskich był Uniwersytet Wileński. Został on utworzony w 1579 roku po przekształceniu przez Stefana Batorego, działającego w Wilnie od 1570 Kolegium Jezuitów. Pierwszym rektorem był ksiądz Piotr Skarga, a językiem wykładowym była łacina.
W 1773 roku przekształcono uczelnię na szkołę świecką i wprowadzono wykłady w języku polskim i litewskim. W 1783 roku uczelnia otrzymała status Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Po rozbiorach, w 1803 roku uczelnia została reaktywowana jako Cesarski Uniwersytet Wileński. Na początku XIX wieku uniwersytet był uważany za jedną z najlepszych polskich uczelni. Do grona profesorów należeli m.in. Jan i Jędrzej Śniadeccy. Wśród studentów byli późniejsi poeci i pisarze, jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Józef Ignacy Kraszewski. Z historią uczelni związany jest też ruch filomacki.
Władze carskie zamknęły uczelnię w 1832 roku, po upadku powstania listopadowego. Działanie uczelni jako Uniwersytetu Stefana Batorego zostało reaktywowane w 1919 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Po 1939 roku uczelnia była uniwersytetem litewskim, od 1990 roku funkcjonuje jako Vilniaus Universitetas (Uniwersytet Wileński) [33].
Rys. 98. Uniwersytet Wileński [33]
W październiku 1920 roku zostało ogłoszone przez gen. Lucjana Żeligowskiego powstanie Litwy Środkowej, jako niezależnego państwa ze stolicą w Wilnie. W kwietniu 1922 roku ziemia wileńska została przyłączona do Polski.
W czasach Litwy Środkowej zostało wyemitowanych szereg znaczków, w tym upamiętniające Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie [34, 35].
Z wyemitowanych na początku 1921 roku znaczków, nr 18 przedstawia insygnia rektorskie Uniwersytetu w Wilnie.
Rys. 99. Znaczek Litwy Środkowej z 1921 roku z insygniami rektorskimi Uniwersytetu w Wilnie (zbiory autora)
Wśród znaczków dopłaty wyemitowanych w okresie 15 stycznia - 20 marca 1921 roku jest znaczek przedstawiający Uniwersytet Wileński.
Rys. 100. Znaczek dopłaty Litwy Środkowej z 1921 roku z Uniwersytetem Wileńskim (zbiory autora)
Na jednym ze znaczków Litwy Środkowej przedstawiono fragment budynku dawnego obserwatorium astronomicznego, ze zdobieniami ze znakami zodiaku.
Rys. 101. Znaczek Litwy Środkowej z 1921 roku z fragmentem budynku dawnego obserwatorium astronomicznego (zbiory autora)
Przy opisie emisji Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawiono wyemitowaną 11 listopada 1938 roku serię kart pocztowych z królem Kazimierzem Jagiellończykiem na znaku opłaty (Cp 86, nominał 15 gr i Cp 87, nominał 30 gr). Na ilustracji nr 50 przedstawiono fragment Uniwersytetu Stefana Batorego i kościoła św. Jana [9].
Rys. 102. Karta pocztowa Cp 86 z ilustracją przedstawiającą fragment Uniwersytetu Stefana Batorego i kościoła św. Jana (zbiory autora)
Poczta ZSRR w latach 60-tych XX wieku wyemitowała kilka kopert pocztowych z ilustracjami przedstawiającymi zabudowania Uniwersytetu Wileńskiego.
Rys. 103. Koperta z 1967 roku rysunkiem Uniwersytetu Wileńskiego [36]
Rys. 104. Druga koperta z 1967 roku rysunkiem Uniwersytetu Wileńskiego [36]
Rys. 105. Koperta z 1969 roku rysunkiem Uniwersytetu Wileńskiego [36]
Jedna z najstarszych bibliotek w Europie została założona przy kolegium jezuickim w Wilnie w 1570 roku (9 lat przed powstaniem Uniwersytetu Wileńskiego). Początkowo składała się z księgozbiorów króla Zygmunta Augusta oraz darów szlachty litewskiej i biskupów.
W 1970 roku Poczta ZSRR wyemitowała znaczek pocztowy z okazji 400-lecia Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie. Numer w katalogu Michel SU 3798, nominał 4 kopiejki, nakład 4.000.000 [37].
Rys. 106. Znaczek z okazji 400-lecia Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego z 1970 roku (zbiory autora)
Emisji znaczka towarzyszyła koperta.
Rys. 107. Koperta z okazji 400-lecia Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego z 1970 roku (zbiory autora)
Kolejna koperta Poczty ZSRR z rysunkiem zabudowań Uniwersytetu Wileńskiego pochodzi z 1976 roku.
Rys. 108. Koperta z 1976 roku rysunkiem Uniwersytetu Wileńskiego [36]
Jubileusz 400-lecia Uniwersytetu Wileńskiego przypomniała w 1979 roku Poczta ZSRR emisją znaczka o nominale 4 kopiejki, numer katalogowy Michel SU 4818, nakład 4.400.000 sztuk. Na znaczku przedstawiono historyczne i współczesne zabudowania Uniwersytetu. Napisy w języku rosyjskim i litewskim. Projekt: A. Zhviljus.
Rys. 109. Znaczek z okazji 400-lecia Uniwersytetu Wileńskiego z 1979 roku (zbiory autora)
Emisji znaczka towarzyszyły koperty i datownik okolicznościowy.
Rys. 110. Koperta ze znaczkiem i datownikiem 400-lecia Uniwersytetu Wileńskiego [36]
Rys. 111. Koperta beznominałowa 400-lecia Uniwersytetu Wileńskiego (zbiory autora)
Rys. 112. Kolejna koperta beznominałowa 400-lecia Uniwersytetu Wileńskiego (zbiory autora)
Rys. 113. Koperta beznominałowa z budynkami Uniwersytetu Wileńskiego (zbiory autora)
Literatura
[9] Katalog polskich znaków pocztowych, tom II, Fisher 2010, s. 279-280.
[33] Poznaj Wilno. Uniwersytet Wileński, http://poznajwilno.pl/miasto/zabytki/kategoria-inne-zabytki/uniwersytet-wilenski/, data dostępu 9.11.2018.
[34] Katalog polskich znaków pocztowych, tom II, Fisher 2010, s. 86-91.
[35] Hobby. Znaczki Litwy Środkowej, http://blogmacczyny.blogspot.com/2018/03/znaczki-litwy-srodkowej.html, data dostępu 9.11.2018.
[36] Vilniaus universitetas pašto ženkluose, http://www.gidas.mb.vu.lt/2008/12/01/vilniaus-universitetas-pasto-zenkluose/, data dostępu 18.01.2019.
[37] Colnect. Katalog znaczków: Znaczek › Library bookplate, https://colnect.com/pl/stamps/stamp/250847-Library_bookplate-400th_Anniversary_of_Vilnius_University_Library-ZSRR, data dostępu 18.01.2019.
