Podwójny nadruk typograficzny na znaczku Fi 1286 (40 gr)

Na okoliczność „Wizyty w Polsce kosmonautów radzieckich” Walerego Bykowskiego i Walentyny Tierieszkowej, Ministerstwo Łączności zarządzeniem nr 92 z dnia 21.10.1963 r., Dz.Ł. 18/1963, 175, poz. 138 wprowadziło do obiegu serię znaczków z nadrukiem typograficznym i offsetowym

(nr kat. 1286-1288) [1]. Na znaczku o wartości 40 gr umieszczono trzy wierszowy, skośny nadruk typograficzny w barwie czerwonej o treści: „23-28.X.1963 W.F. Bykowski w Polsce”, na znaczku o wartości 60 gr, również skośny trzy wierszowy nadruk typograficzny, ale w barwie czarnej o treści: „23-28.X.1963 W.W. Tierieszkowa w Polsce”. Znaczek wartości 6,50 zł przedrukowano dwu wierszowym nadrukiem offsetowym, w barwie czarnej, umieszczonym poziomo u dołu, o treści: „23-28.X.1963 W.F. Bykowski i W.W. Tierieszkowa w Polsce”.
Do przedruku, użyto znaczków wydanych z okazji „II zespołowego lotu kosmicznego”, wprowadzonych do obiegu zarządzeniem Ministra Łączności nr 75 z dnia 08.08.1963r., Dz.Ł. nr 15/1963, 137, poz.114. (nr kat. 1267-1269).
Znaczki wykonano na papierze białym średnim gładkim w jednym nakładzie, na maszynie do druku offsetowego z czterosektorowych form, które tłoczyły cztery arkusze sprzedażne (4 x 5 zn.). Na marginesie górnym, nad drugim i trzecim znaczkiem napis: „II ZESPOŁOWY LOT KOSMICZNY”. Liczby rozrachunkowe na bocznych marginesach. Ząbkowanie grzebieniowe 11, regularne ↓, wykonano przed rozcięciem arkusza drukarskiego na arkusze sprzedażne. Na arkuszach pomiędzy sektorami górnymi i dolnymi, powstały perforowane dwa rzędy niezadrukowanego pusto pola, wielkości znaczka. Przy nierównym pocięciu arkusza, znaczki posiadały niezadrukowane pusto pole u góry lub u dołu znaczka.
Nadruki typograficzne na  znaczkach wartości 40 i 60 gr dokonano formą jednosektorową 4 x 5 zn., natomiast znaczek wartości 6,50 zł z nadrukiem offsetowym, formą 4-sektorową 4 x 5 zn.[2]. Podczas przedrukowania znaczków, zdarzyło się, jak się okazuje wielokrotnie, że raz przedrukowany sektor dostał się ponownie pod formę przedrukową, tworząc nadruk podwójny. Pierwsze znaczki,  z nadrukiem podwójnym o wartości 60 gr (1287) dostrzeżono we Wrocławiu, przy rozdzielaniu abonamentu znaczków kasowanych w jednym z Kół PZF. Zdarzenie to, zostało opisane w „Wiadomościach Filatelistycznych” w numerze grudniowym z 1964 roku. Powyższą informację, powtórzył bardziej dokładnie kol. M. Kościelniak w 1969 roku (Fot. 1) [1, 3].

 Fot. 1

Opisany nadruk  podwójny, na arkuszu był przesunięty poziomo o 8 mm w prawo, a przesuniecie pionowe wahało się od 2 do 0,5 mm i było na każdym znaczku inne. Następną informację, o istnieniu znaczka z nadrukiem podwójnym kasowanego, ale o wartości 40 gr (1286) opisał kol. L.Schmutz [4]. Opisany znaczek, posiadał nadruk podwójny umieszczony  w linii poziomej  z przesunięciem ok. 1mm (Fot. 2, 3).
Do tej pory, nie było wzmianki o znaczku niekasowanym z nadrukiem podwójnym. Dzięki uprzejmości kol. J. Lachowicza z Gdańska, otrzymałem do badania, pełny arkusz niekasowanego znaczka z nadrukiem podwójnym o wartości 40 gr (1286), z 3-go sektora, którego przesunięcie występuje równolegle w pionie (Fot.4).

Fot. 2	Fot. 3

Po dokładnym przyjrzeniu się nadrukom na arkuszu, widać, iż najbardziej widoczny  nadruk podwójny występuje z lewej strony arkusza na 17 znaczku, a zanika z prawej strony na 4 znaczku. Podobnie jak w opisanym arkuszu znaczków z Wrocławia, każdy nadruk podwójny jest inny. Pomiary pomiędzy nadrukami podwójnymi, wg pozycji znaczka w arkuszu, zawarte są w poniższej tabeli. Gdy nadruki pokrywają się, zastosowałem określenie grubości słowne.

Na podstawie poznanego przeze mnie materiału, oraz braku dalszych informacji o odnalezieniu nowych egzemplarzy znaczków z nadrukiem podwójnym, można wysnuć wniosek, iż znane do tej pory są tylko cztery arkusze z nadrukiem podwójnym

• niekasowany arkusz znaczka o wartości 40 gr., z którego pochodzi posiadany przeze mnie pojedynczy znaczek (z gwar. L. Schmutz),
• niekasowany arkusz znaczka o wartości 40 gr. opisany w niniejszym opracowaniu,
• kasowany arkusz znaczka wartości 60 gr. pochodzący  z Wrocławia,
• kasowany arkusz znaczka wartości 40 gr., z którego pochodził znaczek opisany przez kol. L. Schmutza.

Od ukazania się pierwszej informacji o nadruku podwójnym na znaczku z Walentyną Tierieszkową, upłynęło 36 lat. Można przypuszczać, iż kolekcjonerzy polskich znaczków bardzo wnikliwie przejrzeli  już swoje zbiory.

Bibliografia:
[1] Polskie Znaki Pocztowe tom V, Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch”, Warszawa 1973, str. 1674-1675.
[2] Katalog Specjalizowany Znaków Pocztowych Ziem Polskich, część 3, Krajowa Agencja, Wydawnicza 1989, str.138.
[3] Wrocławskie Wiadomości Filatelistyczne 1969, nr 31-32, str. 66.
[4] Schmutz L., 1982. Znaczki z Bykowskim z podwójnym nadrukiem, Filatelista, 18, str.413.