Niedawno zakończony 71 Tour de Pologne, w którym po wspaniałej walce zwyciężył Rafał Majka, przełamując 11 letnią niemoc polskich kolarzy, zmobilizował mnie do przeglądu materiału filatelistycznego Poczty Polskiej związanego z tym tourem. Historia wyścigu rozpoczęła się w roku 1928(1), a więc ma on już 86-cio letnią tradycję. Pierwszą edycję zorganizowało Towarzystwo Cyklistów w Warszawie oraz gazeta "Przegląd Sportowy".
Wyścig stał się jednym z największych wydarzeń sportowych Polski międzywojennej, kiedy to w nieregularnych odstępach czasowych, rozegrano jego 5 edycji. Nie został jednak uhonorowany przez Pocztę Polską. Jako ilustrację proponuję kartę beznominałową upamiętniającą I Bieg Dookoła Polski, po obiegu pocztowym (il. 1).(2)
Il. 1
Po przerwie wojennej, wyścig został wskrzeszony w roku 1947 i rozgrywany jest corocznie do dzisiaj, z jedną przerwą w latach 1950-51. Na 20-to lecie istnienia w roku 1948, wydana została seria upamiętniająca VII Wyścig Dookoła Polski. Znaczki Fi. 456-58 wydane 22.06, koperta FDC (il. 2) i datowniki okolicznościowe (48032-37)(3) w trzech miastach: Kraków, Szczecin, Warszawa, każdy w dwóch mutacjach wyróżnikowych x lub xx (il. 3)*.
Il. 2
Il. 3
Datownik użyty na FDC też posiada cztery odmiany różniące się detalami, miesiąc cyfrą arabską lub rzymską oraz wyrównane lub nie wiersze napisu.(4) Dodatkowo przedsiębiorstwo „Czytelnik” wydało karnet (il. 4, 5) z datownikiem okolicznościowym z Warszawy oraz datownikami miast etapowych. Znaczki oficjalnie pozostawały w obiegu od 22.06 do 04.07.1948 czyli tylko przez dwa tygodnie. Bardzo trudno znaleźć je na zwykłych przesyłkach z obiegu. Łatwiej nieco na przesyłkach filatelistycznych, tym bardziej, że ich późniejsze używanie przechodziło przez okienka pocztowe.
Il. 4
Il. 5
Na (il. 6) przedstawiam list z 10.11.1949 do Francji m.in. z parką Fi. 457. W okresie zmiany waluty przedruki groszowe, na znaczkach VII Wyścigu, wykonywane były wyłącznie z inspiracji filatelistów, w oparciu o ich zapasy. Przykładem takiego działania jest list z 14.04.1951 (il. 7). Warto też dodać, że w czerwcu 1948 wykonano próby znaczka Fi. 458 w barwach: czerwonej, fioletowej, j.brązowej i czarnej. Próby te znajdują się w MPiT i nie występują na rynku filatelistycznym.(5) W roku 1958 wykonano nowodruk znaczka Fi. 456, umieszczony wraz z innymi w formie wkładki w wydawnictwie „400 lat Poczty Polskiej” (il. 8).
Il. 6
Il. 7
Il. 8
W roku 1949 z okazji VIII Wyścigu stosowano kolejne datowniki okolicznościowe, trzy mutacje w Warszawie (49056-58) (il. 9)* oraz w Katowicach (49055), który prezentuję na fragmencie wznowionego z uaktualniającym dodrukiem, karnecie z poprzedniego roku (il. 10). Ta obfitość okazała się tylko początkowa, bardzo szybko Wyścig Dookoła Polski stał się ubogim krewnym rozwijanego propagandowo Wyścigu Pokoju i pamiątki związane z jego przeprowadzaniem stały się rzadkie.
Il. 9
Il. 10
Po 14 letniej przerwie, w dniu 30.08.1963 z okazji XX Międzynarodowego Wyścigu Kolarskiego Dookoła Polski, stosowany był datownik okolicznościowy (63116) w Ostrowie Wielkopolskim (il. 11). Następnie 08.08.1965 z okazji XXII Międzynarodowego Wyścigu Kolarskiego Dookoła Polski, stosowany był datownik okolicznościowy (65212) przez UPT Łowicz 1 (il. 12). Kolejny to stosowany 24.09.1967 roku, z okazji XXIV Międzynarodowego Wyścigu Kolarskiego Dookoła Polski datownik okolicznościowy (67253) w UPT Kalisz 1 (il. 13). 25.07.1971 w UPT Gliwice 1, upamiętniono datownikiem okolicznościowym (71205), XXVIII Międzynarodowy Kolarski Wyścig Dookoła Polski (il. 14). W UPT Chojnice 1 stosowano 16.09.1977 datownik (77208) z okazji XXXIV Międzynarodowego Wyścigu Kolarskiego Dookoła Polski (il. 15).
Il. 11
Il. 12
Il. 13
Il. 14
Il. 15
To był ostatni datownik przed długą, bo aż 22 letnią, przerwą. W międzyczasie nastąpiła zmiana formuły samego wyścigu, który do 1992 roku rozgrywany był jako amatorski. W roku 1993, w historii Tour de Pologne otworzył się nowy rozdział. Zarządzanie wyścigiem przejął prekursor polskiego kolarstwa zawodowego Czesław Lang, przekształcając go w tour zawodowy. Ranga wyścigu powoli zaczęła rosnąć, a wśród ekip zawodowych, które brały w nim udział, zaczęły pojawiać się gwiazdy międzynarodowego kolarstwa obok najlepszych kolarzy polskich. W roku 1999 były w użyciu dwa datowniki okolicznościowe: 08.09.1999 stosowany w UP Kalisz 1 (99274) Wyścig Kolarski Tour de Pologne II Etap Ciechocinek – Kalisz (il. 16) oraz 09.09.1999 w Ostrowie Wielkopolskim 1 (99276) Wyścig Kolarski Tour de Pologne IV Etap Ostrów Wlkp. - Jelenia Góra (il. 17)*. Z okazji 60. Tour de Pologne stosowano 11.09.2003 datownik okolicznościowy (03275) w UP Kalisz 1 - IV Etap Inowrocław – Kalisz (il. 18).
Il. 16
Il. 17
Il. 18
W kolejnych latach wyścig awansował w hierarchii UCI (Union Cycliste Internationale), zdobywając w 2004 roku klasę 2.2. Śladem tej edycji jest datownik okolicznościowy (04342) stosowany 07.09.2004 w UP Tczew 1, Tour de Pologne - Start Drugiego Etapu (il. 19). W sezonie 2005 Tour de Pologne znalazł się w cyklu ProTour, jako jedyna tego typu impreza w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Z tego roku pozostały ciekawe pamiątki filatelistyczne, dwa datowniki: (05396) stosowany 15.09.2015 w UP Śrem 1, 62 Wyścig Dookoła Polski. Miasto lotnej premii oraz (05395) stosowany tego samego dnia w UP Leszno 1, 62 Wyścig Dookoła Polski. Meta IV etapu. Uzupełnieniem tych wydań była R-ka okolicznościowa. Przy tej okazji zorganizowano również pocztę rowerową na trasie Śrem-Leszno. Wszystkie te walory prezentuję na przesyłce nią wysłanej (il. 20). Kolejne datowniki okolicznościowe związane z wyścigiem stosowane były 04.08.2009 przez UP Lublin 1 - 66 Tour De Pologne. III Etap Bielsk Podlaski - Lublin Meta (il. 21) oraz 05.08.2009 przez UP Nałęczów 1 - 66 Tour De Pologne. IV Etap Nałęczów - Rzeszów Start (il. 22).
Il. 19
Il. 20
Il. 21
Il. 22
W 2011 roku Tour de Pologne został wpisany do kalendarza UCI World Tour, skupiającego 14 największych wyścigów etapowych na świecie. Prawo, a zarazem obowiązek startu w imprezach World Tour, ma 18 najlepszych ekip świata, co znacząco uatrakcyjnia rywalizację sportową. W roku 2013 odbyła się jubileuszowa 70-ta edycja Tour de Pologne. Poczta Polska wydała z tej okazji dwa znaczki w kształcie kół Fi 4469-70 w arkusiku ozdobnym (il. 23), w pierwszym dniu obiegu ukazała się również koperta FDC (il. 24).
Il. 23
Il. 24
Na tym wydaniu, póki co kończy się przegląd walorów poświęconych Wyścigowi Dookoła Polski w nomenklaturze międzynarodowej nazywanym Tour de Pologne. Ponieważ jednak rozwija się on prężnie, więc w miarę kolejnych lat, ciekawego materiału zapewne będzie przybywało.
- 1.Informacje o wyścigu zaczerpnąłem z jego oficjalnej strony www.tourdepologne.pl
- 2.Jako ilustracji użyłem walorów ze swojego zbioru, poza oznaczonymi (*) które są skanami z katalogów stempli wspomnianych niżej.
- 3.Numerację stempli (w nawiasach) podałem wg. Katalogu Myślińskiego do roku 1989 oraz wg. Datowniki Okolicznościowe ze zbiorów MPiT za lata 1990-2007. Późniejsze są jeszcze nienumerowane.
- 4.Aleksander Haraburda – Sport znaki poczty polskiej - KAW 1982
- 5.A.Kiełbasa-Schoeni, S.Fołta -Podręcznik specjalizowany polskich znaczków pocztowych 1944-1999 – Basel 2002
